Poolse tranen
Een rijke, ontroerende roman over verlies, warmte en daadkracht. Als de kleine Tanek in het vooroorlogse Polen vriendschap sluit met zijn buurjongen, weet hij niet welk wreed lot hen later zal verbinden. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voegt hij zich als arts bij de Eerste Poolse Pantserdivisie.
Een bloedige strijd brengt hem uiteindelijk in Nederland. Over zijn trauma’s, zijn liefdes én de geheimen van zijn verleden praat hij zelden. Pas als zijn jonge beschermeling het slachtoffer van een crimineel wordt en hij – inmiddels hoogbejaard – tot actie overgaat, volgt er een kettingreactie waarbij zijn schrijnende geschiedenis zich langzaam openbaart.
Poolse tranen
Miriam Guensberg
POOLSE TRANEN
Recensies
Prachtige roman geënt op de geschiedenis van een Pools joodse vader Als de jonge Tanek in het vooroorlogse Polen van eeuwig durende liefde droomt, weet hij nog niet welk wreed lot hem zal treffen. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voegt hij zich als arts bij de Eerste Poolse Pantserdivisie. Een bloedige strijd brengt hem uiteindelijk in Nederland. Over zijn trauma’s, zijn liefdes én de geheimen van zijn verleden praat hij zelden. Pas als hij op hoge leeftijd opnieuw met geweld wordt geconfronteerd en hij tot actie overgaat, volgt er een kettingreactie waarbij zijn schrijnende geschiedenis zich langzaam openbaart. Poolse tranen is een ontroerende en spannende roman die vanuit verschillende perspectieven het bestaan ontrafelt van een bezield man die onvermoeibaar naar lichtpunten is blijven zoeken. De pers over eerder werk: ‘Deze paradoxale roman kent de gelaagdheid van alle grote kunst, zonder twijfel een meesterwerkje.’ Dagblad De Limburger ‘Niet bezweken onder overmatige thematiek. Een superieure balans.’ Het Parool ‘Haar verhaal ontroert.’ De Volkskrant ‘Een fijnzinnig liefdesverhaal!’ De Morgen Miriam Guensberg is filosofe en schrijfster. Haar romans zijn door de pers altijd zeer positief ontvangen, ze stonden meerdere malen op de longlist van de Libris Literatuurprijs. De roman Poolse tranen is een eerbetoon aan haar vader.
Luister naar een recensie over dit boek voor het programma Grensgeluiden door Hein van Kemenade
DOCHTER VAN EERSTE ANESTHESIST
Ze komt uit Losser, daar is ze geboren, maar ze weet heel veel. Miriam Guensberg (1950) is schrijfster en filosofe. Met haar ouders woonde ze in haar jeugd in Delden en toen ze daar begin deze maand een lezing gaf in de bibliotheek zat het er vol met (oud-)plaatsgenoten. Ze kwamen voor haar, maar in indirecte zin ook voor haar vader. Hij was een Pool met een Joodse achtergrond, die als legerarts met de Eerste Poolse Pantserdivisie richting Nederland kwam en na de oorlog in Twente bleef. Over de oorlog – „Hij heeft traumatische ervaringen opgedaan bij de stoottroepen waar hij bij zat” – wilde hij naderhand niets kwijt, tegenover niemand. ,,Alles wat hij meegemaakt heeft, heeft hij omgezet in daden naar het nu. Mijn vader was op het nu gericht. Op mensen helpen.” Poolse tranen, Miriam Guensbergs nieuwe roman, haar zevende boek, is geënt op het leven van haar vader, die na de oorlog de kans kreeg zich te specialiseren in anesthesie en de eerste anesthesist werd in Twente. Guensberg was werkzaam in de ziekenhuizen in Oldenzaal en Hengelo. In 1989 publiceerde Miriam Guensberg haar eerste roman. Met, zeker voor wie het winkelbestand van Hengelo rond die tijd goed kent, een opvallende titel: Foto Jozef. De naam van een fotohandel aan de Drienerstraat. ‘Aan mijn vader’ luidde de opdracht. „Het eerste boek waarin ik de Poolse en Joodse achtergrond van mijn vader heb trachten samen te brengen. Mijn vader ging vaak naar Foto Jozef.” In Poolse tranen voert ze een oude man ten tonele, Tanek. „Hij is niet mijn vader natuurlijk, hij is een personage.” Ze wil sowieso niet puur biografisch schrijven. „Ik heb een poging gedaan om de oorlog die mijn vader heeft moeten voeren te begrijpen. Hoe hij, zo zachtaardig, vriendelijk en zwijgend als hij was, die oorlog heeft kunnen overleven. Omdat hij er nooit met ons heeft willen praten, heb ik alles uit mijn fantasie moeten halen.” De vraag werd: „Hoe overleef je een oorlogssituatie en hoe kun je toch positief blijven naar een ander mens toe?” Haar vader keek nooit om in wrok. Treffend werd het deze avond in Delden verwoord door een oud-voorzitter van de Rotary. Ook Guensberg is een jaar voorzitter geweest. Net in dat jaar was er een ontmoeting met een vereniging uit Duitsland waarvan de voorzitter een Obersturmbannführer was geweest. De heren vielen elkaar in de armen.
Theo Hakkert
Dit prachtige project is in Gelderland gestart en breidt zich nationaal en internationaal uit. De vele verhalen langs de route houden de geschiedenis levend. Tegelijkertijd laat het mensen beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Volgend jaar, 70 jaar na onder andere D-Day en Market Garden, lanceren we de route internationaal. Een prachtige, maar intensieve baan. Veel tijd om te lezen is er dan ook niet. Ik gebruik de zomerperiode meestal om bij te lezen. Ik lees verschillende boeken en heb een brede interesse. Het liefst lees ik feelgoodboeken over liefde en mode, zoals The Devil wears Prada of reis- en geschiedenisboeken. Afgelopen zomer heb ik opnieuw veel gelezen. Drie boeken sprongen er voor mij uit. Ten eerste de recent verschenen roman Poolse Tranen van Miriam Guensberg. Een boek dat mij, mede vanwege mijn Poolse roots, enorm boeide en ontroerde. Hoewel ik me had voorgenomen in de vakantie over een ander thema te lezen dan de Tweede Wereldoorlog, kon ik het toch.
Vlak voor het uitbreken van de 2e Wereldoorlog vertrekt Tanek vanuit zijn vaderland Polen naar Italië om daar af te studeren als arts. Hij doet dit omdat het Joden in eigen land verboden is medicijnen te studeren.
In Italië verneemt Tanek hoe zijn ouders om het leven zijn gebracht. Er welt woede in hem op die hem er uiteindelijk toe aanzet zich aan te sluiten bij de Eerste Poolse Pantserdivisie. Het legeronderdeel strijkt neer in de omgeving van Breda, waar Tanek zijn latere vrouw ontmoet.
Tanek kan na de oorlog niet terug naar Polen. De oud-soldaten worden door de communisten als verraders beschouwd en bij terugkeer geëxecuteerd. Tanek blijft daarom in Nederland, verwerft het Nederlanderschap en bouwt een nieuw leven op.
Als Tanek hoogbejaard is gaat hij om met de jonge Zar die hij als zijn zoon beschouwt. Zar is jong, wild en wil een film maken over het bewogen leven van Tanek. Echter, zover komt het niet. Zar is drugskoerier en hij wordt om het leven gebracht. Als blijkt dat de dader een goed alibi heeft en vrijuit gaat bedenkt Tanek een list om de moordenaar alsnog achter de tralies te krijgen. Tanek is bereid daar een hoge prijs voor te betalen.
Waarom ben je op het graf van die jongen – Zar, noemde jij hem, pap – gestorven? En die kogel in je oude lijf, hoe kwam die daar? Wat hadden jullie met elkaar? Zar en jij? Was hij soms…? En waarom lag de bronzen koehoorn in je armen? Zar, of je nu in de hemel of in de hel rondzwerft, ik smeek je, ik bid je: waar heb je mijn oude vader toe verleid? Je moeder zei vreemde dingen tijdens de crematie van mijn vader. Heel vreemde dingen.
Het is de vader van Guensberg die model staat voor Tanek. Daarmee richt Guensberg een monument op, voor zowel haar vader als voor alle Polen die meehielpen ons land te bevrijden. Zij vormden maar liefst een kwart van de bevrijders.
Wat Guensberg ook doet is haar vader proberen te begrijpen. Ze wil weten waarom haar vader vrijwel nooit over de oorlog sprak en hoe het hem, ondanks alle traumatische ervaringen, toch lukte zich staande te houden. Ze laat het Tanek verwoorden:
Mijn nieuwe engel is de belichaming van twee aspecten: hij is én het potentiële slachtoffer én het idee dat er redding bestaat. Als je maar ingrijpt in het hier en nu!
Met ‘Poolse tranen’ levert Guensberg een knap staaltje werk af. Het verhaal is afwisselend door de verschillende perspectieven en door het heen en weer gaan in de tijd. Daarnaast is het verrassend door de onderlinge relaties van de hoofdpersonen en het thrillerachtige verhaal. Guensberg speelt goed met de spanning door stukje bij beetje de sluier op te lichten. Ze geeft niets teveel weg. Van begin tot einde wekt ze onze nieuwsgierigheid.
Al met al is ‘Poolse tranen’ een zeer geslaagde roman. Emotievol zonder sentimentaliteit, met diepere lagen en met een opbouw waarbij de elementen mooi in elkaar schuiven. Eenmust voor elke romanliefhebber.
‘Ik vond het boek erg mooi beschreven, indringend en ontroerend. Ook als je je bedenkt dat de geschiedenis van de vader van Miriam een start is geweest om dit boek te schrijven. Het is een prachtig eerbetoon geworden aan haar vader.’
Het bewogen leven van een Pool in Wolfheze.
Het zijn van die berichtjes die je nog snel even meepikt, vlak voordat je de krant voor de kattenbak gebruikt: lichaam van hoogbejaarde man gevonden bij het graf van een onlangs gestorven jongen. De politie houdt rekening met een misdrijf en verstrekt in het belang van het onderzoek geen verdere informatie. Met dit fictieve krantenbericht opent Miriam Guensberg haar spannende roman Poolse tranen. Het boek is geïnspireerd op het bewogen leven van haar vader, Doleck Guensberg, een Poolse Jood wiens ouders in de Tweede Wereldoorlog werden vermoord, waarna hij zich aansloot bij het Poolse leger in Frankrijk en Groot-Brittannië en als bataljonarts zijn leven waagde tijdens de bevrijding van Nederland, het land waar hij de liefde vond. In de roman wordt zijn verhaal vertolkt door weduwnaar Tanek, een kranige, zachtmoedige Poolse Nederlander van 97 jaar. Samen met een haan woont hij in Wolfheze. Zijn volwassen dochter Dana, die net als de schrijfster van de roman filosofie studeerde, heeft een uitstekende band met hem. Tanek is zowel een vader als moeder voor haar. Alleen over de oorlog kunnen ze niet praten en dat steekt. Tegen de uit Georgië afkomstige Maro, moeder van zijn jonge vriend Zar, heeft Tanek zich wel over zijn verleden uitgesproken. Als Tanek is gestorven, probeert Dana via Maro de geschiedenis van haar familie te ontrafelen. Èn te achterhalen hoe Tanek aan zijn einde is gekomen. Beetje bij beetje geeft Guensberg prijs wat er is gebeurd. Dat doet ze vanuit het perspectief van verschillende hoofdpersonen. Een enkele keer gaat dat de mist in. Is het daadwerkelijk iets voor de opgeschoten cocaïnekoerier Zar om te denken dat de drugsbaron voor wie hij werkt mensen bespeelde ‘of ze de toetsen van een aftands kerkorgel waren’? Misschien meer iets voor de koerier van deze krant dan voor de van het pad afgeraakte Zar, die vermoedelijk niet veel kerken van binnen heeft gezien. Maar – toegegeven – misschien zijn dat spijkers op laag water. En het doet niet af aan de kwaliteit die het thrillerachtige verhaal in zich heeft. Poolse tranen is een mooie roman over rouw en verlies, wraak en gerechtigheid, hoop en vergeving.
Elias van der Plicht
‘Poolse tranen is een levendige, veelstemmige en wodka-overgoten geschiedenis, die eindigt als een heuse krimi, met nachtelijke scènes op een begraafplaats.’ NRC Handelsblad
‘Een spannende roman met thrillerachtige kwaliteit. […] Poolse tranen is een mooie roman over rouw en verlies, wraak en gerechtigheid, hoop en vergeving.’ Nederlands Dagblad
‘Yvonne Keuls en Miriam Guensberg slagen erin romans te schrijven die voor iedereen het lezen waard zijn. Een liefdevol eerbetoon aan Guensbergs joods-Poolse vader.’ Monica Soeting, Trouw
‘Weemoedig als de galm van een bronzen klok in de herfst en warmbloedig tegelijk. Een ontroerende vader-dochterroman.****’ De Limburger
‘Een even ontroerende als spannende pageturner geënt op het leven van Guensbergs Pools joodse vader.’ ZIN
‘Ik ben erdoor overrompeld. De roman maakt heel veel los.’ Boekhandelaar Hein van Kemenade, Breda
‘Het levert prachtig proza op, met name in de (vergeten ) Poolse geschiedenis, vol verborgen leed.’ De Telegraaf
‘Poolse tranen is een prachtige roman. Hoewel de Tweede Wereldoorlog inhoudelijk een rol speelt, is er geen sprake van een oorlogsroman. Het verhaal gaat meer over de kracht van liefde en vriendschap in alle facetten, de hoop op een betere toekomst en de sterkte daadkracht om voor je mening uit te komen. Dat gegeven werkt Miriam Guensberg uit in een fraai verhaal, geschreven in een fraaie stijl. Het boek is een waardevolle aanvulling op de literatuurlijst van ervaren vwo-kandidaten.’ scholieren.com
‘In al de individuele levens klinkt de grote geschiedenis mee. Onophoudelijk zijn er spannende, verrassende ontwikkelingen. Het realistische verhaal met zijn talrijke details en mooie natuurbeschrijvingen neemt geleidelijk mythische vormen aan en zo wordt het geheel van de grond getild en slaat zijn vleugels uit in de wereld van droom en verbeelding.’ Jan Siebelink
‘Vanuit diverse hoofdpersonen vertelt Guensberg een ontroerend verhaal over wraak en liefde dat zich ontwikkelt tot een heuse pageturner met thrillerachtige elementen.’ BN/De stem
‘Ik vond het boek erg mooi beschreven, indringend en ontroerend. Het is een prachtig eerbetoon geworden aan haar vader.’ jennysbookcase.wordpress.com
‘Het boek gaat over een Poolse migrant, maar het gaat ook over migranten uit alle windstreken. Het gaat over het lef en de pijn die het doet om je eigen land te moeten ontvluchten. Over heimwee, de geur van de geboortegronden en de ware geschiedenis die je pas hoort, als zoon of dochter van de eerste migrant, als je ouders zijn overleden. Ontroerend, diepzinnig en hoopgevend.’ Dagtaak
‘Deze paradoxale roman kent de gelaagdheid van alle grote kunst, zonder twijfel een meesterwerkje.’ Dagblad De Limburger
‘Niet bezweken onder overmatige thematiek. Een superieure balans.’ Het Parool
‘Haar verhaal ontroert.’ De Volkskrant
‘Een fijnzinnig liefdesverhaal!’ De Morgen
PUBLICITEIT
Marjo Van Lijssel
Marie-Anne van Wijnen
020 – 379 29 39