Ooit

Na de dood van zijn grootmoeder vindt Ben Salomon in haar kluis een envelop die het dramatische levensverhaal bevat van de hem onbekende Ewa Kosinsky. Zij heeft in 1944/’45 gevangengezeten in het vrouwenstrafkamp Oberlangen. Hoe pijnlijk de ervaringen van deze jong gestorven Poolse vrouw ook waren, ze is altijd blijven hopen op een betere wereld.

Haar onthullingen raken Ben diep. Het contrast met zijn veilige leven als hedendaagse, westerse journalist had niet groter kunnen zijn. Gaandeweg besluit hij dan ook het roer drastisch om te gooien…

Ooit is een roman die geen lezer onberoerd zal laten.

Gebonden

e-book

OOIT

Recensies

scholieren.com

‘Mooie roman over een bekend thema: de onthulling van een familiegeheim uit de Tweede Wereldoorlog. Daarvoor hanteert de schrijfster een beproefde methode: de onthulling van het geheim door middel van een pak documenten. Een structuurkenmerk dat bijvoorbeeld ook Multatuli al toepaste.

Dat komt de spanning in het plot wel ten goede, maar toch zie je de werkelijke onthulling van het moederschap al enige tijd van tevoren aankomen.

Het is een mooi gebonden uitgegeven (niet al te dikke) roman over een interessant onderwerp. je bent niet veel tijd kwijt aan het lezen van het verhaal , ook al door de “lekkere” bladspiegel.
Zeker geschikt dus voor lezers die voor hun lijst iets anders willen lezen dan de geijkte oorlogsboeken: De Aanslag, Het Bittere kruid, Wierook en Tranen, Kort Amerikaans.’

Jenny’s bookcase (mei 2015)

Ben is een volwassen man die lang bij zijn moeder heeft gewoond en na de dood van zijn moeder bij zijn grootmoeder. In haar huis vind hij in een kluis een stapel met Poolse brieven. Ze zijn afkomstig van Ewa Kosinsky, maar haar naam zegt hem niets. Ben vraagt hulp van zijn ex Anna, die vertaalster is. Beetje bij beetje wordt het leven van Ewa en de connectie met zijn grootouders ontrafelt. Ben leert door de vertaling van de brieven niet alleen meer over zijn grootouders en moeder, maar ook over zijn rol in het leven. Hij ziet in dat hij graag anderen wilt helpen en dat je niet altijd maar langs de zijlijn moet toekijken. Ewa is in de tijd van de Tweede Wereldoorlog wel geholpen, maar ze heeft ook ontzettend hard moeten knokken.

Dit raakt gelijk een belangrijk doel van het boek. Een deel van de opbrengst van het boek gaat namelijk naar Stichting Vluchteling. Er zijn nog steeds mensen die in angst leven, moeten vechten voor een bestaan, voor een dak boven het hoofd en eten. Guensberg heeft hier een mooie koppeling gemaakt tussen twee onderwerpen die haar blijkbaar erg raken, namelijk de Tweede Wereldoorlog en vluchtelingen. Het verhaal van Ewa heeft mij ook erg geraakt, een jonge vrouw die veel ontbering heeft moeten doorstaan en keuzes in het leven heeft moeten maken omdat ze niet anders kon. En het mooie is dat ze ondanks deze ontberingen anderen, zoals Ben, weet te inspireren om iets te doen voor anderen voor een beter leven. Maar ook dat hij iets aan zijn eigen leven moet doen, namelijk het zoeken naar liefde in zijn leven.

Lees hier de hele recensie

Janneke Siebelink – redacteur Bol.com

De dag dat ik Ooit, het nieuwste boek van Miriam Guensberg (Poolse tranen, De portiekvrijer, Saternacht), begon te lezen, was de dag van een grootse scheepsramp met vluchtelingen. Voor wie het mogelijk heeft gemist:

‘De scheepsramp werd veroorzaakt doordat de mensensmokkelaars de vissersboot veel te vol hadden geladen met vluchtelingen. Die betaalden tussen de 1000 en 7000 euro om de tocht van Libië naar Europa te maken. Het ging fout toen een Portugees vrachtschip hulp wilde bieden aan het overvolle schip. De Tunesische verdachte ramde per ongeluk enkele malen het vrachtschip, waarna de vissersboot omsloeg. Waarschijnlijk zijn de vluchtelingen naar een kant van het dek gerend, waardoor het schip kapseisde. Naar schatting 800 mensen zijn om het leven gekomen. Slechts 28 mensen konden uit het water worden gered. Er werden 24 lichamen uit het water geborgen.’

Ooit gaat niet over mensensmokkelaars, maar over bewustwording. Over de bewustwording van de ontreddering van een vluchteling, over de pijn die zo onzichtbaar is voor wie opgroeit in een veilige wereld waarin mishandeling en minachting geen vaste plaats innemen in het dagelijks bestaan. Het is overbodig om te zeggen, maar toch kan het niet vaak genoeg benadrukt worden dat iedere ramp, iedere oorlog – groot of klein – onnoemlijk meer leed met zich meedraagt dan een mens buiten oorlogstijd zich ooit zal kunnen indenken. Al zijn de wonden van de oorlog nog altijd voelbaar. De dood van ieder mens heeft invloed op een kring van levens om zich heen.

Verbonden levens
‘Escalatie van geweld kun je als individu niet keren, je kunt wel slachtoffers die je pad kruisen bijstaan.’
Dat is wat hoofdpersoon Ben Salomon in Ooit leert nadat hij na de dood van zijn grootmoeder een enveloppe vindt in haar kluis. De enveloppe bevat het levensverhaal van Ewa Kosinksy, opgesteld in een voor hem onbekende Slavische taal. Ewa en har zusje Zofia hebben deel uitgemaakt van het Poolse ondergrondse leger. Bij de tweede opstand van Warschau zou Zofia om zijn gekomen en kwam Ewa als krijgsgevangene in strafkamp Oberlangen terecht waar ze de gruwelijkste beelden op haar netvlies geprojecteerd krijgt.

Maar dat weet Ben op dat moment nog niet…

Hij laat de documenten vertalen en zodoende lezen we naast zijn eigen leven, het leven van Ewa. Ze ademen weliswaar in een ander tijdsgewricht, maar qua beleving van bepaalde essentiële levenskwesties zoals de liefde, zouden ze naast elkaar hebben kunnen bestaan. De verhalen van Ewa die Ben om de zoveel hoofdstukken van de vertaler per mail krijgt toegestuurd, doen hem beseffen hoe veilig zijn leven tot nu toe is geweest. ‘Hij had het allemaal zo voorspelbaar gevonden: zijn rijkdom, zijn veiligheid, zijn Nederland. (…)’

Ik doe het verhaal geen eer aan door het hier in een notendop te vertellen. Dat zal ik dus ook niet doen. Wat ik hierboven schrijf is slechts een introductie. Wel wil ik nog zeggen dat het soms doet denken, op een bepaalde manier qua rauwheid, barbaarsheid, aan Het dikke schrift van Agota Kristof, over een naamloze tweeling in een door de oorlog verwoest land, die zich door oefeningen in doofheid, blindheid en wreedheid leren op niemand meer te rekenen, mensen te manipuleren en fysieke en emotionele pijn te verdragen.

Net als Ooit is het een schitterend verhaal dat nooit verloren mag gaan.

Zoals alle verhalen, groot en klein, over het leed dat oorlogen, verstoorde maatschappelijke denkbeelden en onverdraagzaamheid ons nog altijd dagelijks overspoelen. Alle verhalen die ons vertellen hoe een klein beetje aandacht en een klein beetje toewijding het verschil kunnen maken.

Gelukkig zijn er nog altijd schrijvers die ons die verhalen vertellen.

Pluspunten: 3

Fantasierijk, Goede verhaallijn, Meeslepend verhaal

Joep van Ruiten – Het leven is geen politiek, maar humanitair probleem (juni 2015)

Anderhalf jaar geleden toerde Guensberg door Noordoost-Nederland met Poolse tranen, een roman geïnspireerd op het leven van haar vader, een Poolse legerarts die een rol speelde tijdens de bevrijding van Nederland. Ooit brengt haar terug in deze contreien. Ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Vluchteling is de schrijver-filosoof morgen eerst in Westerbork en daarna Emmen. Ooit vertelt op poëtische toon een ingenieus gecomponeerd verhaal over een rationele journalist die het levensverhaal in handen krijgt van een inmiddels overleden Poolse vrouw. Ze heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen gezeten in strafkamp Oberlangen, net over de grens bij Ter Apel, waar de grootmoeder van de journalist heeft gewoond. ,,Het idee voor dit boek ontstond na een bezoek aan het Generaal AczekMuseum in Bredawaar ik een foto zag van vrouwen in Oberlangen”, vertelt Guensberg. ,,In diezelfde periode leerde ik Syrische vluchtelingen kennen en werd ik getroffen door de overeenkomsten tussen wat nu gaande is en wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde.” Ooit lijkt vooral te gaan over de in Nederland nauwelijks bekende geschiedenis van de Armia Krajowa, het ondergronds Poolse thuisleger. Tegelijkertijd vertelt Guensberg hoe haar hoofdpersoon zich begint te verhouden tot de gebeurtenissen in het verleden, ietswaar hij altijd verre van is gebleven. WESTERBORK In Ooit, de nieuwe roman van Miriam Guensberg, is een belangrijke rol weggelegd voor Polen en de Tweede Wereldoorlog. Maar boven alles gaat haar boek over humaniteit. ‘Door de massamedia voelen we ons verlamd’. Dat laatste is cruciaal. ,,Er gebeurt op dit moment zo verschrikkelijk veel”, zegt Guensberg over de vluchtelingenstroom in Europa. ,,Ik merk om mij heen dat iedereen de problemen ziet, en iedereen vindt het ook heel erg, maar vervolgens gebeurt er niets. Daar wil ik iets over zeggen, en daar gebruik ik de middelen voor waar ik over kan beschikken: de romanvorm. Het is maar klein, maar het is iets.” In haar boek laat Guensberg zien dat het individu niet zo machteloos is als het soms lijkt. ,,Door de massamedia voelen we ons verlamd. Wat we daardoor vergeten, is dat we wel degelijk mede-verantwoordelijk zijn voor wat er gebeurt.Wat we vergeten is dat het leven geen politiek, maar een humanitair probleem is. Je kunt steeds voor jezelf een standpunt bepalen, ook als het om vluchtelingen gaat.” Net als Poolse tranen, is Ooit een pleidooi voor meer humaniteit. Guensberg brengt haar hoofdpersoon – de op zichzelf gerichte, in het heden levende journalist – eerst tot het inzicht dat er lessen zijn te trekken uit het verleden. Daarna laat ze hem ontdooien. ,,Ik zeg niet dat het eenvoudig is en een oplossing voor alle problemen, maar het scheelt een stuk als je de ogen openhoudt en helpt waar het kan. Daar wordt een mens minder cynisch, maar menselijker van.” Miriam Guensberg geeft zaterdag om 14.00 uur een lezing in Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Later op de dag wordt ze tijdens festival Zomerzinnen geïnterviewd door Annette Timmer. Ooit is verschenen bij uitgeverij De Kring. Prijs 19,95 euro (192 blz.) De royalty’s van het boek gaan naar stichting Vluchteling.

Miriam Guensberg: ,,Je kunt steeds voor jezelf een standpunt bepalen.”